İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) sanayi sektörünün en değerli
verilerini oluşturan "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu"
araştırmasına göre 2019 yılının zirvesinde 87 milyar 949 milyon lira
üretimden satışlarıyla yine TÜPRAŞ yer aldı. Ford Otomotiv 37 milyar
71 milyon lira ile ikinciliğini, Toyota Otomotiv 25 milyar 851 milyon
lira üçüncülüğünü korudu. İSO 500'e bu yıl ilk kez katılan Star
Rafineri de listeye beşinci sıradan girdi.
İSO 500'teki kuruluşların ihracatı yüzde 2,4 artarken, katma
değerdeki yüksek teknoloji yoğunluklu payı yüzde 6,9'a yükseldi.
İstihdam yüzde 1, Ar-Ge harcamaları da yüzde 150'nin üzerinde arttı.
Ancak finansman giderleri karlılıkta belirleyici olmayı sürdürürken,
kaynak yapısındaki bozulma da devam etti ve toplam borçların payı 1,4
puan yükseldi.
İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan: "Orta-yüksek ve yüksek
teknolojinin katma değerdeki payı ilk kez yüzde 30,4'e çıktı. Bunun
savunma ve havacılık sanayi sektörlerinden kaynaklandığı düşünülüyor.
Bununla birlikte araştırma gösterdi ki sanayici borçla yaşamak
zorunda. Bu borcu çevirebilmek adına düşük faizlere ihtiyaç duyuyor.
En büyük avantajımız faizlerin düşük seviyede seyretmesi. Yüksek
faizle mücadeleyi hafife almamalıyız."
İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) 1968 yılından bu yana aralıksız
gerçekleştirdiği ve sektör için en değerli verileri oluşturan
"Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" araştırmasının 2019 yılı
sonuçları açıklandı. Odakule Fazıl Zobu Meclis Salonunda düzenlenen
basın toplantısında İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan
tarafından açıklanan "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu"
araştırmasına göre, 2019 yılında sanayinin zirvesinde 87 milyar 949
milyon lira üretimden satışları ile yine TÜPRAŞ yer aldı. Listede Ford
Otomotiv 37 milyar 71 milyon lira üretimden satışlarıyla ikinciliğini,
Toyota Otomotiv de 25 milyar 851 milyon lira üretimden satışlarıyla
üçüncülüğünü korudu. Sıralamada Oyak Renault da 24 milyar 635 milyon
lira üretimden satışlarıyla dördüncü oldu. Böylece ilk dört şirket,
2019 yılında bir önceki senenin sıralamasına göre değişmedi. İSO 500
araştırmasına bu yıl ilk kez katılan Star Rafineri de 20 milyar 831
milyon liralık üretimden satışları ile listeye beşinci sıradan girdi.
Sanayinin check-up'ı olarak nitelenen, sanayi sektörü başta olmak
üzere Türkiye ekonomisinin büyümesinden ihracatına, finansmandan
yatırım iklimine kadar birçok alanda detaylı bilgiler içeren ve
araştırmaya göre, Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2018 yılında
878 milyar lira olan üretimden satışlarını 2019 yılında yüzde 16,4
oranında artırarak 1 trilyon liranın üzerine çıkardı. 2019 yılındaki
artış, 2017'deki yüzde 33,2 ve 2018'deki yüzde 34,5'lik oranlar ile
kıyaslandığında, son üç yılın en düşük artışı olarak dikkat çekti,
büyüme performansı yavaşladı. İSO 500'ün ihracatı da yüzde 2,4 artışla
73,5 milyar dolar oldu. Listede 30 yıl önce ihracat yapan firma sayısı
409 iken, son yıllarda bu rakam 450'ler bandını aştı ve 2019 yılında
463'e çıktı. İSO 500'ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki payı yüzde 42
oldu.

Bahçıvan: "Umut veren iki olumlu gelişme"

Araştırma sonuçlarını açıklayan İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal
Bahçıvan, 500 Büyük sanayi kuruluşunun 2019 yılında devrolan finansal
kırılganlıkların yarattığı zorluklara karşı verdiği çetin mücadele ile
büyüme patikasına geri dönüş çabasının sancılarını bir arada
yaşadığını söyledi.
İSO 500'ün büyüme performansındaki yavaşlamasında dengeleme
politikaları sonucu iç talep ve satışların yavaşlaması, enflasyondaki
gerileme, dünya ticaretindeki daralma, emtia fiyatlarındaki düşüş
eğilimi gibi faktörleri sıralayan Bahçıvan, diğer yandan gelecek adına
umut veren iki olumlu gelişmeye dikkat çekti: "Son üç yıldan beri
istikrarlı bir şekilde gerek orta-yüksek gerekse yüksek teknoloji
yoğunluklu sanayilerin yaratılan katma değer içindeki payı artış
gösteriyor. 2019 yılında ilk kez orta-yüksek ve yüksek teknolojinin
yaratılan katma değerdeki payı yüzde 30'u geçerek yüzde 30,4 oldu. Bu
artışın özellikle son yıllarda büyük bir atılım gösteren savunma ve
havacılık sanayi sektörlerinden kaynaklandığı düşünülüyor. Yine
sanayimizin teknoloji yoğunluklu katma değer üretiminin önünü açacak
Ar-Ge'ye harcamaları 2019 yılında 9,7 milyar TL oldu. Bu, bir önceki
yıla göre yüzde 152 artışı ifade ediyor. Aynı dönemde Ar-Ge
harcamalarının üretimden satışlara oranının da yaklaşık binde 5'ten
yüzde 1'e yükseldi."

Yüksek faizle mücadeleyi hafife almamalı

İSO 500 Büyük araştırmasında üzerinde düşünülmesi gereken veriler
olduğunu da kaydeden Bahçıvan "2019 yılında yaşanan tüm olumsuzluklara
karşın sanayi kuruluşlarımızın esas faaliyetlerinden elde ettikleri
başarıları, yine finansman maliyetlerinin gölgesinde kaldı. 500
Büyük'ün finansman giderleri yüzde 33,4 düşüşle 63,8 milyar TL'ye
inerken, finansman giderlerinin faaliyet karı içindeki payı yüzde
88,9'dan yüzde 69,3'e geriledi. Yine kaynak yapısındaki toplam
borçların payındaki son beş yıldır dikkat çeken bozulma, 2019'da da
devam etti. Toplam borçların payı 1,4 puan daha artarak yüzde 68,4'e
yükselirken, öz kaynakların payı ise yüzde 31,6'ya geriledi. İSO
500'ün kaynak yapısındaki çarpıklığın en yüksek seviyelere ulaştığını
hatırlatmakta ve bu oranların dünya ortalamalarının üstünde olduğunu
vurgulamakta yarar var. Bu borç ve finansal yük altında sanayicinin
bugün en büyük avantajı faizlerin düşük seviyede seyretmesidir. İSO
500'ün temel göstergeleri de göstermektedir ki sanayici
kazandıklarıyla borç kapatamıyor. Borçla yaşamak zorunda. Bu borcu
çevirebilmek adına düşük faizlere ihtiyaç duyuyor. Bu nedenle yüksek
faizle mücadeleyi hiç hafife almamalıyız" diye konuştu.
Sanayinin özellikle 3. çeyrekteki yüzde 6 civarındaki güçlü büyüme
ile ekonominin pozitif büyüme patikasında kalmasında önemli rol
oynadığını da vurgulayan Bahçıvan "Sanayimizdeki büyüme, bu önemli
katkısıyla zor süreçlerin teminatı ve sigortası olduğunu bir kez daha
ispatladı. Türkiye sanayisi, insanları içeriye kapatan, petrolden,
sanayi ve tüketime kadar birçok alandaki talebi bıçak gibi kesen
pandemiye rağmen toplumsal sorumluluğunu yerine getiriyor ve üretimin
ne kadar önemli ve hayati olduğunu bu dönem bir kere daha ortaya
koyuyor" dedi.
Bahçıvan, döviz kurlarındaki yüksek dalgalanmaya rağmen 2019
yılında sınırlı ihracat performansı olduğunu, bunun da ihracat
artışının tek başına kura bağlı olmadığını gösterdiğine değinerek
"Ticaret savaşları, korumacılık önlemleriyle de dış pazarlar zorlu bir
hale geldi" dedi.

Faaliyet karı 2,8 puan geriledi

Araştırmaya göre sıralamanın ilk 50'sini oluşturan kuruluşların
toplam üretimden satışlar içinden aldığı pay, yüzde 50'ler mertebesini
korudu. Temel göstergelere göre, 2019 yılında İSO 500'ün faaliyet karı
oranı 2,8 puan gerileyerek yüzde 10,9'dan yüzde 8,1'e indi. Toplam
faaliyet karı büyüklüğü ise 2018 yılında 108 milyar TL iken, 2019'da
yüzde 14,6 azalarak 92 milyar TL'ye düştü. Geçen yıl iç talebin
daralması ve dış talep koşullarının zorlaşması nedeniyle sanayi
kuruluşları, maliyet artışlarını satış fiyatlarına yeterince
yansıtamadı, fiyatlarda indirime gitti. Bu nedenle faaliyet karında da
önemli bir gerileme ortaya çıktı.
Ölçülmeye başlandığı 2013 yılından itibaren sürekli artış gösteren
FAVÖK (Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kar) büyüklüğü, ilk kez yüzde
8,1 düşüşle 140 milyar TL'den 129 milyar TL'ye düştü.

Finansman giderleri yüzde 33,4 düştü

İSO 500'ün diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karları 154 milyar
TL iken, gider ve zararları 117 milyar TL oldu. Böylece 37 milyar
TL'lik üretim faaliyeti dışı net gelir elde edildi. Finansman
giderleri yüzde 33,4 düşüşle 96 milyar liradan 64 milyar liraya
inerken, finansman giderlerinin faaliyet karı içindeki payı da yüzde
88,9'dan yüzde 69,3'e geriledi. Sanayi kuruluşları 2018 yılında elde
ettikleri karın neredeyse tamamını finansman giderlerine ayırmışken,
2019 yılında finansman giderlerinin faaliyet karı üzerindeki baskısı
daha azaldı. Erdal Bahçıvan, "Finansman giderleri, İSO 500'ün
karlılığında belirleyici olmayı 2019 yılında da sürdürdü. 2019 yılında
finansal dalgalanmaların azalması, Türk lirasındaki değer kaybının
yavaşlaması, enflasyondaki düşüş ve faiz oranlarındaki gerilemelerin
sonucu olarak bir önceki yıla göre finansman maliyetleri önemli ölçüde
azaldı. 2019'un özellikle ikinci yarısında, faiz oranlarındaki
düşüşler ile Türk lirasındaki göreli istikrar, İSO 500 için 2018'e
göre daha olumlu mali koşullar yarattı" dedi.

Borçların payı yüzde 68,4'e çıktı

Borçlanma ile öz kaynakların dağılımını yansıtan kaynak yapısında,
İSO 500'de 2015 yılıyla birlikte ilk kez yüzde 60'ların üstüne çıkan
toplam borçların payı, takip eden yıllarda da artış eğilimini
sürdürmüştü. 2019'da yılında da bir önceki seneye göre 1,4 puan daha
artarak yüzde 68,4'e çıktı. Mali borçlar ise yüzde 23,7 artış
göstererek 329 milyar liradan 406 milyar liraya yükseldi. Mali
borçlardaki artış hızı, geçen yıla göre yavaşlasa da reel olarak
büyüme eğilimini sürdürdü. Ancak mali borçlardaki sevindirici gelişme,
vade yapısındaki iyileşme oldu. 2017'de yüzde 41,9, 2018'de yüzde 45,3
olan kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki payı,
2019'da yüzde 41,4'e indi. Uzun vadeli mali borçların payı da yüzde
58,6'ya çıktı. Bu durum, geçen yıl gerçekleştirilen borç
yapılandırmaları ile birçok kısa vadeli mali borcun uzun vadeli hale
getirildiğini gösterdi.

Devreden KDV yükü yüzde 1,9 arttı

İSO 500'ün devreden KDV yükü, uzun yıllardır sürdürdüğü yüksek
oranlı artışların ardından bu yıl sınırlı bir artış gösterdi. Devreden
KDV yükü, bir önceki yıla göre yüzde 1,9 oranında artışla 10,8 milyar
TL oldu. Duran varlıkların toplam aktifler içindeki payı 2015 yılında
yüzde 46,3'e yükseldikten sonra gerilemeye başlamış ve 2018 yılında
yüzde 38,8'e kadar inmişti. Duran varlıkların payı 2019 yılında ise
küçük bir oranda artarak yüzde 39,1'e yükseldi.
İSO 500'de kar eden kuruluş sayısı 381'den 411'e yükseldi. Faiz,
amortisman ve vergi öncesi kar elde eden kuruluş sayısı 2019 yılında
beş adet azalarak 483 olarak gerçekleşti.

Katma değerde yüksek teknoloji yoğunluklu payı yükselişte

Teknoloji yoğunluklarına göre yaratılan katma değer dağılımında,
2019 yılında yaratılan katma değer itibarıyla en yüksek payı yüzde 40
ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin aldı. Orta-düşük teknoloji
yoğunluklu sanayilerin payı ise 2019 yılında 5,4 puan azalarak yüzde
29,6 oldu. Orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı
2018 yılında yüzde 22,2 iken 2019'da yüzde 23,5'e yükseldi. Yüksek
teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı ise 2018 yılında yüzde
5,3 iken 2019'da yüzde 6,9 oldu.

Ar-Ge harcaması yapan kuruluşlar azaldı ama harcamalar arttı

İSO 500'de Ar-Ge harcaması yapan kuruluş sayısı, 2018'de 276 ile
bu verinin ölçülmeye başlandığı 2013 yılından bu yana en yüksek
seviyeye ulaşmıştı. 2019'da ise bu sayı 14 azalarak 262'ye geriledi.
Ar-Ge harcamaları ise önemli bir artış yaşadı. 2019 yılında İSO 500'ün
Ar-Ge harcamaları yüzde 150'yi aşan bir oranla artarak 3,8 milyar
liradan 9,7 milyar liraya çıktı.

İstihdam yüzde 1 arttı, halka açık kuruluş sayısı 66 oldu

İSO 500'ün geçen yıl istihdamı yaklaşık yüzde 1 arttı. Ödenen maaş
ve ücretlerdeki artış da yüzde 20,5 olarak gerçekleşti. Bu da İSO
500'ün istihdama katkı yapmaya devam ettiğini gösterdi. İSO 500'de
yabancı sermaye paylı kuruluşların sayısı, 2019'da bir önceki yıla
göre değişmeyerek 117 olarak gerçekleşti. Halka açık kuruluş sayısı
2017'de 69, 2018'de 67 iken, 2019'da 66 oldu.

Foreks Haber Merkezi ( haber@foreks.com )
http://www.foreks.com
http://twitter.com/ForeksTurkey