Fas yönetimi, üretim faaliyetlerinin askıya alınmasına, ihracatın azalmasına neden olan ve turizm sektörünü ciddi şekilde etkileyen yeni tip corona virüs (Kovid-19) ile kuraklığın ülke ekonomisine olumsuz yansımalarını 2020 yılı mali bütçesindeki düzenlemeyle hafifletmeye çalışıyor.
Fas Parlamentosu, Kral 6. Muhammed'in başkanlığında düzenlenen  olağanüstü toplantıyla salgının ekonomiye olumsuz etkisini hafifletme çabaları  kapsamında, 2020 mali yılı bütçesini yeniden düzenleyen yasa tasarısını onayladı.

Yeni düzenlemeyle, hazinenin borçlanma limiti iki katına çıkarıldı.  Borçlanma limiti, gayri safi yurt içi hasılanın (GSYH) yüzde 93'üne  yükseltilerek, 3,1 milyar dolardan 6,2 milyar dolara çıkarıldı.

Salgınla eş zamanlı olarak yaşanan kuraklığın ise GSYİH'nin başlıca  kaynaklarından olan tarımı ciddi şekilde etkilediği ifade ediliyor. Bu durumun,  2020 bütçesi onaylanırken baz alınan varsayımların dışında geliştiği  belirtiliyor.

BÜTÇEYE YÖNELİK VARSAYIMLAR ARTIK GEÇERLİ DEĞİL

Fas'ta 11 Kasım'da onaylanan 2020 yılı bütçesinde tahıl hasadı  üzerinden yüzde 3,7'lik bir  büyüme payı bekleniyordu.

Ayrıca petrolün varil fiyatının ortalama 67 dolar, bir ton bütan gazın  da ortalama 350 dolar olacağı öngörülmüştü. Ancak tüm bunlar, Kovid-19 ve  kuraklık nedeniyle varsayım olmaktan öteye geçemedi.

Öyle ki tüm dünyada olduğu gibi Fas'ta da etkili olan salgın sürecinin  ve bu süreçte alınan önlemlerin, başta işsizlik oranındaki artış olmak üzere  ulusal ekonomiye olumsuz yansımaları oldu.

Fas Planlama Komisyonu, salgının etkisiyle 2019'un ilk çeyreğinde  yüzde 9,1 olan işsizlik oranının bu yıl aynı dönemde yüzde 10,5'e yükseldiğini  bildirdi.

BÜTÇE DEĞİŞİKLİK YASASININ HEDEFLERİ

Başbakan Sadeddin el-Osmani, 16 Haziran'da yaptığı açıklamada, 2020  mali yılı değişiklik yasa tasarısında, ulusal ve uluslararası ekonomiyle ilişkili  değişkenlerin dikkate alındığını belirtti.

Osmani, yasa tasarısının, vatandaşların alım gücünün korunması ve  ekonomik faaliyetlerin yeniden başlamasını desteklemek gibi temel önlemleri  kapsadığını ifade etti.

Başbakan, Kovid-19 ile bağlantılı güçlüklerin göz önüne alınmasını,  sağlık ve eğitim gibi öncelikli sektörlerin bütçelerinin güçlendirilmesini  öngören geçici ve yeni bir sistemin uygulanacağını dile getirdi.

Revize edilen bütçede, 2020 yılında yüzde 7,5 mali açık ve yüzde 5'lik  ekonomik daralma olacağı yönündeki öngörünün esas alındığı ifade ediliyor.

BÜTÇE DÜZENLEMESİNİN GEREKLİLİĞİ

5. Muhammed Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Ekonomi Uzmanı  Ömer  el-Ketani, ülke ekonomisindeki son gelişmelere ilişkin  AA muhabirine yaptığı  değerlendirmede, bütçe kanunu değişikliğinin, hazinenin borç limitinin  belirlenmesi gibi bazı hedefleri içerdiğini söyledi.

Ketani, ülkede salgının yayılmasını önleme amaçlı ilan edilen ve üç  aydır yürürlükte olan olağanüstü halin, şirketler ve ekonomik kuruluşlar  üzerindeki etkisi göz önüne alındığında devletin borçlanmaya başvurması  gerektiğini savundu.

Bazı tedbirlerin alınmasının nedenleri arasında salgın sürecinden  etkilenen ailelerin sosyal durumunun etkili olduğuna işaret eden Ketani, bütçe  değişikliğinin de bu tedbirler kapsamında gerçekleştirildiğini kaydetti.

Ketani, ülke ekonomisini yeniden canlandırmak için gerekli olan  meblağın 8 ila 10 milyar dolar civarında olacağını dile getirdi.

KURAKLIĞIN BÜTÇE TAHMİNLERİNE ETKİSİ

Ketani, ulusal ekonomiyi etkileyen bir diğer faktörün de kuraklık  olduğuna işaret ederek, tarımın ülke için önemli bir gelir kaynağı olduğunu  aktardı.

Tarım üretiminin, Fas nüfusunun yüzde 40'ı ile bağlantılı olduğunu  söyleyen Ketani, GSYİH'nin da altıda birinin tarıma dayalı olduğunu belirtti.

Ekonomik büyümenin üçte ikisini zirai üretimin etkilediğine işaret  eden Ketani, şöyle devam etti:

"Yağışın yoğun olduğu yıllarda, nüfusun yüzde 40'ı tüketiciye  dönüşüyor ve ekonomiyi önemli ölçüde canlandırıyor. Kuraklık yılı ise ulusal  üretimi etkiliyor. Böyle durumlarda bütçeye ilişkin tüm varsayımlar hatalı  oluyor."

ZARAR GÖREN SEKTÖRLER

Fas Parlamentosu Ekonomi ve Mali Komite Üyesi ve Ekonomi Uzmanı  Muhammed et-Tumi ise halihazırda en fazla zarar gören sektörlerin başında  otomotiv, havacılık ve elektronik gibi ülkenin küresel meslekleri olarak bilinen,  ülke için önemli döviz geliri sağlayan ihracat endüstrileri olduğunu belirtti.

Tumi, "Böyle bir durumda ancak hissedilen etkinin şiddeti  azaltılabilir. Bu da işini kaybedenlere gelirlerinin telafisiyle ve şirketlere  destek olmakla olabilir." değerlendirmesinde bulundu.

Revize edilen bütçenin önceliklerine işaret eden Tumi, bunlar  arasında; dövize ihtiyaç duyulan, yüksek maliyetli yatırım programlarının  ertelenmesi olduğunu belirtti.

Tumi, ayrıca acil olmayan yönetim giderlerinin kısılması, salgının  sonuçlarından etkilenen aileleri ve işletmeleri desteklemeye devam etmek için  Kovid-19 fonuna ek ödeme yapılması gerektiğini kaydetti.