Finansal piyasalarda 2018 böyle geçti
18.12.2018 11:27Son güncelleme : 19.12.2018 09:36
Ülkeler arası siyasi ilişkilerin, bölgesel ve yerel jeopolitik risklerle daha kırılgan hale geldiği bir yıl olarak kayıtlara geçen 2018`in ilk yarısında, Brexit, ticarette korumacı politikalar, Cumhurbaşkanı ve 27. Dönem Milletvekilliği seçimi ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası`nın (TCMB) spekülatif kur atakları karşısında attığı adımlar piyasalarda öne çıkan gelişmeler olarak izlendi. 2018`in ikinci yarısında, korumacı yaklaşımların dünya ekonomilerine yansımaları ve Brexit belirsizliği derinleşirken, Türkiye`de spekülatif kur atakları karşısında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve politika yapıcıların piyasaları destekleyici hamleleri öne çıktı.
AA
Yılın ilk ayından itibaren ABD Başkanı Donald Trump'ın küresel ekonomiyi etkisi altına alan ticarette korumacı yaklaşımı, finansal piyasalarda ticaret savaşı tedirginliklerini beraberinde getirdi. Yıl boyunca gündemdeki sıcaklığını koruyan gümrük vergilerinin artırılması konusunda özellikle ABD ve Çin tarafından gelen karşılıklı misillemeler ve diğer ülkelerin ABD'ye tepkileri yakından takip edildi.
Merkez bankalarının 2008 küresel ekonomik kriz sonrası uyguladığı geleneksel olmayan para politikalarını normalleştirme kapsamında attığı adımlar ve
tahvil piyasasında yaşanan hareketlilik de piyasaların odağında olan diğer gelişmeler olarak öne çıktı.
Tahvil faizlerinin, Temmuz 2016'da tarihi dip seviyeleri görmesi sonrası ilk yarıda ABD önderliğinde yükseliş trendine girdiği görülürken, bu durumun Çin, Brezilya ve Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomilerin tahvil piyasasına da taşınması dikkati çekti. Tüm dünyada faiz oranlarını etkileyen ve gösterge niteliği taşıyan ABD 10 yıllık tahvil faizleri yıla başladığı yüzde 2,41 seviyelerinden ilk yarıda kademeli yükselerek yüzde 3,13'e kadar ulaştı.
Bu yıla 3 faiz artırımı beklentisi ile başlayan ABD Merkez Bankası (Fed), bu artırımların ikisini ilk yarıda gerçekleştirdi. Janet Yellen'dan koltuğu şubat ayında devralan Jerome Powell, bankanın normalleşme adımlarına devam etti ve politika faizini mart ve haziran ayında gerçekleştirdiği toplantılarda 25'er baz puan yükselterek yüzde 1,75-2,00 bandına çıkardı.
Fed, ekonomisindeki iyileşmeye paralel normalleşme adımlarını hızlandırdı ve yılı 4 faiz artışıyla tamamlamayı planladığına işaret etti.
AVRUPA EKONOMİSİ ZOR BİR YILI DENEYİMLEDİ
ABD'nin ticarette korumacı yaklaşımı, Brexit, İtalya'da hükümet krizi ve Avro Bölgesi'ne bağlı bazı ülkelerde borç sorunlarının baş göstermesi ile zor bir yılı deneyimleyen Avrupa tarafında, ekonomi ve finansal piyasalar açısından volatilitenin yüksek olduğu bir dönem yaşandı.
Söz konusu gelişmelerle bölge ekonomisinde büyüme güç kaybederken, bu durum karşısında Avrupa Merkez Bankası (ECB), ABD'nin normalleşme adımlarına faiz artırımı şeklinde karşılık veremese de 14 Haziran toplantısında aylık 30 milyar avroluk varlık alımlarını yıl sonunda sonlandıracağını duyurdu.
İngiltere ekonomisi, 2018'de Theresa May hükümetinin geleceği ve Brexit süreci başta olmak üzere birçok belirsizlikle karşı karşıya kaldı.
Bu gelişmelere, Rusya ile İngiltere arasında mart ayında baş gösteren ajan krizinin AB geneline yayılması ve diplomat krizine dönüşmesi de eklenince İngiltere Merkez Bankası (BoE), ilk yarıda hiç aksiyon alamadı.
TCMB'DEN 8 YIL SONRA GELEN SADELEŞME
Tarih boyunca jeopolitik konumunun getirdiği zorluklarla karşı karşıya kalan Türkiye'de ise yılın ilk yarısında ABD ile bozulan siyasi ilişkiler, "Zeytin Dalı Harekatı" ile başlatılan Afrin operasyonu, Cumhurbaşkanı ve 27. Dönem Milletvekilliği seçimi takip edildi. Bu dönemde spekülatif kur ataklarıyla da mücadele eden Türkiye'de, TCMB döviz likiditesini artırıcı yönde birçok aksiyon aldı.
Yıla 3,78 seviyelerinden başlayan dolar/TL'nin mayısta 4,9282'ye kadar yükselmesi karşısında TCMB, piyasaya sözlü müdahalede bulunurken, ilk yarıda bir olağan üstü toplantı gerçekleştirdi. Bunlara ilave olarak 2010 sonlarında devreye aldığı "geniş faiz koridoru" uygulamasını daha anlaşılır ve öngörülebilir hale getiren banka, 1 Haziran'dan itibaren para politikası çerçevesini sadeleştirdi. Tüm bunlar sonucunda ilk yarıda geç likidite penceresi borç verme faiz oranı, ilk yarıda 500 baz puan artarak yüzde 17,75 seviyesine ulaştı.
Bu süreçte Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi yüzde 16,6 değer kaybederek ilk yarıyı 96.520,07 puandan tamamlarken, 10 yıllık tahvil faizleri yüzde 11,72'den yükselişe geçerek yüzde 17'nin üzerini gördü. Cumhurbaşkanlığı seçimini ilk turda Recep Tayyip Erdoğan'ın yüzde 52,6 ile kazanmasının açısından piyasalarda önemli bir belirsizlik ortadan kalktı.
Yılın ilk yarısında küresel finansal piyasalar açısından öne çıkan olaylar şöyle:
3 OCAK:
- Fed'in 2017'nin son toplantısına ait tutanaklar, üyelerin 2018'de yapılması öngörülen 25 baz puanlık 3 faiz artışı konusunda görüş ayrılığı yaşadığını ortaya koydu.
- ABD'de görülen davada Halkbank eski Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Hakan Atilla, kendisine yöneltilen 6 suçlamanın 5'inden suçlu bulundu.
- Enflasyon, 2017'de yüzde 11,92 düzeyinde gerçekleşti.
4 OCAK:
- Dışişleri Bakanlığı ve yetkililerden Hakan Atilla davasında verilen kararla ilgili ABD'ye tepki gösterilirken, Halkbank da mahkeme tarafından banka hakkında alınmış herhangi idari veya mali bir karar bulunmadığını bildirdi.
10 OCAK:
- Çin'in ABD tahvillerini "daha az cazip" bulduğu ve alımları azaltabileceğine ilişkin haberlerin ardından ABD 10 yıllık tahvil faizleri hızla yükselerek yüzde 2,60 sınırına çıktı.
16 OCAK:
- Cumhurbaşkanı Erdoğan, "kısa bir süre içinde Afrin ve Münbiç'ten başlayarak Suriye'deki terör yuvalarını birer birer dağıtacağız" diyerek operasyon sinyali verdi.
17 OCAK:
- Trump'ın Fed başkanı adayı Jerome Powell, Senato Bankacılık Komitesinde ikinci kez yapılan oylamada 1'e karşı 22 oyla kabul edildi.
18 OCAK:
- TCMB faiz oranlarını değiştirmedi. Banka, bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı yüzde 8, borçlanma faiz oranını yüzde 7,25, marjinal fonlama oranını yüzde 9,25 ve Geç Likidite Penceresi borç verme faiz oranını yüzde 12,75'te sabit tuttu.
- Çin ekonomisi 2015'ten beri en hızlı büyüme performansını göstererek yüzde 6,9 büyüdü.
19 OCAK:
- Fitch Ratings, Türkiye'nin kredi notunu "BB " seviyesinde teyit etti, not görünümünün "durağan" olduğunu duyurdu.
20 OCAK:
- Genelkurmay Başkanlığı, Afrin operasyonunun, "Zeytin Dalı Harekatı" adıyla başladığını bildirdi.
- ABD'de federal hükümet, geçici bütçe tasarısının Senato'dan geçememesi nedeniyle resmi olarak kapandı.
22 OCAK:
- ABD Senatosu, "kapalı" olan federal hükümetin yeniden açılmasını sağlayacak geçici bütçe tasarısını onayladı.
23 OCAK:
- BoJ, politika faizini değiştirmeyerek yüzde eksi 0,1'de bırakırken, parasal tabanın yıllık 80 trilyon yen artırılması programını da sabit tuttu.
- ABD Senatosu, Trump'ın Fed Başkanlığına aday gösterdiği Jerome Powell'ı onayladı.
- Trump, imalatçılara zarar verdiği gerekçesiyle ithal güneş panellerine yüzde 30, çamaşır makinelerine yüzde 20 ek gümrük vergisi getirdi.
25 OCAK:
- Trump güçlü dolar istediğini belirterek, uluslararası piyasalarda doların değerlenmesine neden oldu.
- ECB faizleri değiştirmeyerek politika faizini sıfırda, mevduat faizini yüzde eksi 0,40'ta ve marjinal fonlama faizini yüzde 0,25'te bıraktı.
30 OCAK:
- TCMB, yılın ilk Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı'nda enflasyon tahminlerini yukarı yönlü revize etti. Buna göre, banka enflasyon tahminlerini 2018 için bir önceki rapora göre 0,9 puan yükselterek yüzde 7,9'a, 2019 için 0,5 puan artırarak yüzde 6,5'e çıkardı.
- TCMB, yüzde 5 olarak hedeflenen 2017 enflasyonunun yüzde 11,92 çıkması nedeniyle hükümete "Açık Mektup" gönderdi.
- Sberbank, DenizBank AŞ'deki hisselerini Emirates NBD'ye devret ile görüşmelere başladı
31 OCAK:
- Fed üyeleri, yılın ilk toplantısında faiz oranını yüzde 1,25-1,50 aralığında sabit tutma kararını oy birliğiyle alırken, karar metninde enflasyonun bu yıl yükseleceği beklentisine yer verilmesi, Fed'in mart toplantısında faiz artıracağı şeklinde değerlendirildi.
3 ŞUBAT:
- İdlib'de muhalifler Rus uçağı düşürdü.
5 ŞUBAT:
- Fed Başkanı Janet Yellen, görevini Jerome Powell'a devretti. Powell'ın görevi süresince 2012'den bu yana birlikte çalıştığı Yellen'in yolunu izleyerek kademeli para politikasını sürdürmesi bekleniyor.
8 ŞUBAT:
- İngiltere Merkez Bankası (BoE) faizleri değiştirmeyerek yüzde 0,5 seviyesinde bıraktı.
20 ŞUBAT:
- Afrin'e ilerlemeye çalışan rejim yanlısı terörist gruplar, uyarı amaçlı topçu atışı üzerine geri çekildi.
21 ŞUBAT:
- Fed'in toplantı tutanakları şahin olarak değerlendirildi.
23 ŞUBAT:
- S&P, Türkiye'nin kredi notunu "BB" seviyesinde teyit ederken, not görünümünü "negatif" olarak korudu.
1 MART:
- Trump'ın, çelik ve alüminyum ithalatına yüzde 25 ve yüzde 10 vergi getirileceğini açıklaması piyasaları tedirgin etti.
4 MART:
- İtalya'da, Silvio Berlusconi'nin Forza Italia partisi ile aşırı sağcı Lig, aşırı sağcı İtalya'nın Kardeşleri ve Biz İtalya'yla partilerinden oluşan merkez sağ ittifakı seçimin galibi oldu.
7 MART:
- TCMB faiz oranlarını değiştirmedi.
8 MART:
- Moody's, "kurumların direncindeki süregelen kayıp" ve "dış şok riskinin yüksek borç ve siyasi riskler nedeniyle artması" gerekçeleri ile Türkiye'nin kredi notunu "Ba1"den "Ba2"ye düşürdü, not görünümünü "durağan" olarak belirledi.
- ECB faizleri değiştirmeyerek politika faizini sıfırda, mevduat faizini yüzde eksi 0,40'ta ve marjinal fonlama faizini yüzde 0,25'te bıraktı. Karar metninden "gerekirse varlık alımları artırılabilir" ifadesinin çıkarılması, normalleşme sinyali olarak algılandı.
9 MART:
- BoJ, politika faizini değiştirmeyerek yüzde eksi 0,1'de bırakırken, parasal tabanın yıllık 80 trilyon yen artırılması programını da sabit tuttu.
12 MART:
- Cari işlemler açığı, ocakta 7 milyar 96 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, 12 aylık açık ise 51 milyar 572 milyon dolar oldu.
13 MART:
- ABD Başkanı Donald Trump, Dışişleri Bakanı Rex Tillerson'ı görevden alarak yerine CIA Başkanı Mike Pompeo'yu atadı.
14 MART:
- Avrupa Birliği (AB) Komisyonu, Türkiye'deki Suriyeli sığınmacıları desteklemek üzere 3 milyar avroluk ek kaynak verilmesini teklif etti
17 MART:
- Türk Silahlı Kuvvetlerince, Afrin harekat alanında doğudan batıya ve batıdan doğuya ilerleyen birliklerin Afrin'in kuzeyinde buluştukları bildirildi.
19 MART:
- Çin'de kabine revizyonu kapsamında, Çin Merkez Bankası Başkanlığı görevine Yi Gang getirildi
21 MART:
- Fed faizleri 25 baz puan artırarak yüzde 1,50 -1,75 aralığına çıkardı. Fed yetkilileri, 2018'e yönelik üç faiz artışı beklentisini korurken, 2019 ve 2020 yıllarına ilişkin medyan faiz projeksiyonları sırasıyla yüzde 2,7’den yüzde 2,9’a ve yüzde 3,1'den yüzde 3,4’e yükseltildi. Bu oranlar, banka yetkililerinin gelecek yıl üç, bir sonraki sene ise iki kez faiz artırmayı planladıklarını gösterdi.
22 MART:
- Trump, Çin'e ek ticari tedbirler açıkladı.
- BoE, faizlerde değişiklik yapmadı
26 MART:
- İngiltere ve Rusya arasındaki ajan krizi AB geneline yayılırken, diplomat krizine dönüştü.
4 NİSAN:
- Pekin yönetimi, ABD'nin yaklaşık 50 milyar dolarlık Çin menşeli ürüne yüzde 25 ek gümrük vergisi getirme planına misilleme olarak 106 ABD menşeli ürüne yüzde 25 vergi uygulanacağını açıkladı
9 NİSAN:
- ABD ile Rusya arasında, Suriye konusunda gelen karşılıklı açıklamalarla gerilim artarken, Rus borsası sert düştü, ruble değer kaybetti.
11 NİSAN:
- Fed tutanaklarında, ABD'nin gümrük tarifelerine yönelik olası misillemelerin ülke ekonomisi için risk teşkil ettiğine yönelik görüşler öne çıktı.
- Cari işlemler açığı, şubatta 4 milyar 152 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, 12 aylık açık ise 53 milyar 346 milyon dolar oldu.
17 NİSAN:
- Çin ekonomisi ilk çeyrekte yüzde 6,8 büyüdü.
- MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 26 Ağustos'ta erken seçim yapılması önerisinde bulundu.
18 NİSAN:
- Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçimlerin 24 Haziran'da gerçekleştirileceğini açıkladı.
25 NİSAN:
- TCMB, Geç Likidite Penceresi borç verme faiz oranını yüzde 12,75'ten yüzde 13,50'ye yükseltirken, gecelik marjinal fonlama oranını yüzde 9,25'te, gecelik borçlanma faiz oranını yüzde 7,25'te ve politika faizini yüzde 8,00'de sabit tuttu.
26 NİSAN:
- ECB faizleri değiştirmeyerek politika faizini sıfırda, mevduat faizini yüzde eksi 0,40'ta ve marjinal fonlama faizini yüzde 0,25'te bıraktı.
27 NİSAN:
- BoJ, politika faizini değiştirmeyerek yüzde eksi 0,1'de bırakırken, parasal tabanın yıllık 80 trilyon yen artırılması programını da sabit tuttu. Banka ayrıca, enflasyon beklentisini düşürdü, büyüme öngörülerini ise yukarı yönlü revize etti.
30 NİSAN:
- TCMB, yılın ikinci Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı'nda, enflasyon tahminlerini 2018 için bir önceki rapora göre 0,5 puan yükselterek yüzde 8,4'e çıkardı, 2019 için ise yüzde 6,5 seviyesinde korudu.
2 MAYIS:
- Fed beklentiler doğrultusunda faizleri değiştirmeyerek yüzde 1,50-1,75 bandında tuttu.
7 MAYIS:
- Kurdaki yükselişin ivme kazanması karşısında TCMB, rezerv opsiyonu mekanizması kapsamında döviz imkan oranı üst sınırını yüzde 55'ten yüzde 45'e düşürerek, piyasadaki döviz likiditesini 2,2 milyar dolar artırdı.
9 MAYIS:
- Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ekonomi Koordinasyon Kurulu'nu topladı. Toplantıda, "piyasa dışı araçlara başvurulmayacağı, mali disiplinden vazgeçilmeyeceği" mesajı verildi.
- TCMB, günlük düzenlediği TL Depoları Karşılığı Döviz Depoları ihale tutarını 1,25 milyar dolardan 1,5 milyar dolara yükseltti.
- TCMB, TL uzlaşmalı vadeli döviz satım ihaleleri yoluyla oluşacak vadeli döviz satım pozisyon tutarını mevcut 5,3 milyar dolardan 7,1 milyar dolara ulaşabileceğini bildirdi.
10 MAYIS:
- BoE faizlerde ve varlık alım hedefinde değişikliğe gitmedi.
14 MAYIS:
- ABD'nin, Tel Aviv Büyükelçiliğini Kudüs'e taşıması jeopolitik riskleri artırırken, Türkiye kararı tepkiyle karşıladı.
- Cari işlemler açığı, martta 4 milyar 812 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, 12 aylık açık ise 55 milyar 380 milyon dolar oldu.
15 MAYIS:
- İsrail'in Ankara Büyükelçisi Eitan Naeh'in Dışişleri Bakanlığına çağrılarak Gazze sınırındaki olaylar nedeniyle İsrail'in tutumunun protesto edildiği ve bir süre ülkesine dönmesinin uygun olacağı belirtildi.
16 MAYIS:
- TCMB, piyasalarda gözlenen sağlıksız fiyat oluşumlarının yakından takip edildiğini, gelişmelerin enflasyon görünümü üzerindeki etkileri dikkate alınarak gerekli adımların atılacağını belirterek, piyasaya sözlü müdahalede bulundu.
- ABD'deki İran yaptırımları davasında suçlu bulunan eski Halk Bankası Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Hakan Atilla, 32 ay hapis cezası aldı.
22 MAYIS:
- Emirates NBD, Sberbank ile Denizbank'ın yüzde 99,85 hissesinin 14,6 milyar liraya satın alınması konusunda kesin anlaşmaya varıldığını bildirdi.
- Fitch Türkiye ile ilgili raporunda risklere atıfta bulundu.
23 MAYIS:
- Dolar/TL, 4,9282'yi görerek analistlerin kritik eşik olarak nitelendirdiği 5 sınırına yaklaştı.
- TCMB, yakın dönem gelişmelerini değerlendirmek üzere olağanüstü toplandı. Toplantı sonrasında, Geç Likidite Penceresi borç verme faiz oranı 300 baz puan artırılarak yüzde 16,50'ye yükseltildiği bildirildi.
24 MAYIS:
- TCMB, TL uzlaşmalı vadeli döviz satım ihaleleri yoluyla oluşacak vadeli döviz satım pozisyon tutarının mevcut 6,15 milyar dolardan 8 milyar dolara ulaşabileceğini, 2018 boyunca vadeli döviz satım pozisyon tutarının ulaşabileceği üst sınırın 10 milyar dolar olarak belirlendiğini duyurdu.
- Trump, Kuzey Kore lideri Kim Jong-un'a bir mektup yazarak Singapur'daki zirveye katılmayacağını iletti.
25 MAYIS:
- TCMB, ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredileri geri ödemesinde kuru sabitleyerek, dolar için 4,20, avro için 4,90, İngiliz sterlini için 5,60 kurunun kullanılacağını bildirdi.
28 MAYIS:
- TCMB, para politikası operasyonel çerçevesine ilişkin sadeleşme sürecinin tamamlandığını, yeni çerçevenin uygulanmasına 1 Haziran'da başlanacağını bildirdi. Karar ile politika faizi yüzde 16,5 düzeyindeki mevcut fonlama faizine eşitlendi, Merkez Bankası gecelik vadede borçlanma ve borç verme oranlarının, politika faizine kıyasla eksi/artı 150 baz puanlık bir marjla belirleneceği bildirildi.
31 MAYIS:
- ABD'nin ithal çelik ve alüminyuma yönelik ek gümrük tarifelerini, 1 Haziran'dan itibaren AB, Kanada ve Meksika'ya da uygulayacağı bildirildi
1 HAZİRAN:
- Moody's Türkiye'nin, Fitch 25 bankanın notunu düşürmek için izlemeye aldığını açıkladı.
- TCMB sadeleşme adımı çerçevesinde tam 351 işlem günü sonrasında ilk kez 1 hafta vadeli repo ihalesi açtı.
6 HAZİRAN:
- İtalya'da aşırı sağcı Lig ile sistem karşıtı Beş Yıldız Hareketi'nin oluşturduğu, Giuseppe Conte başbakanlığındaki yeni hükümet, Cumhuriyet Senatosu'nda 171 üyenin desteğiyle güvenoyu aldı.
7 HAZİRAN:
- TCMB politika faizini, 125 baz puan artırarak yüzde 17,75'e çıkardı. Böylece piyasaya para politikasında "sıkı duruş" sinyali veren TCMB, gerçekleştirdiği iletişimle doların 4,76'lardan 3 hafta sürecek bir düşüş trendine girmesini sağladı.
- Moody's 17 bankanın notunu düşürdü.
11 HAZİRAN:
- Cari işlemler açığı, nisanda 5 milyar 426 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, 12 aylık açık ise 57 milyar 73 milyon dolar oldu.
12 HAZİRAN:
- Trump ile Kuzey Kore lideri Kim Jong-un'u ilk kez bir araya getiren tarihi zirve Singapur'da gerçekleştirildi.
13 HAZİRAN:
- Fed faizleri 25 baz puan artırarak yüzde 1,75 - 2,00 aralığına çıkardı. Öte yandan Fed'in 2018 sonuna yönelik medyan faiz oranı beklentisi yüzde 2,1'den yüzde 2,4'e çıkarıldı. Bu değişiklik, banka yetkililerinin yılın geri kalanında iki kez daha faiz artırarak, 2018'i toplam 4 faiz artışıyla tamamlamayı planladığına işaret etti.
- Fitch Ratings'in Küresel Ekonomik Görünüm Raporu'nda Türkiye ekonomisinin 2018'de yüzde 4,5, gelecek yıl ise yüzde 3,6 büyümesinin beklendiği bildirildi.
14 HAZİRAN:
- Trump, Çin'in teknoloji ürünlerine 50 milyar dolarlık ek gümrük vergisi uygulanacağını bildirdi. Açıklamanın ardından Çin de aynı tutarda tarım ve otomotiv sektörlerine yönelik ABD'ye ek vergi getirdi.
- ECB faizleri değiştirmeyerek politika faizini sıfırda, mevduat faizini yüzde eksi 0,40'ta ve marjinal fonlama faizini yüzde 0,25'te bıraktı. Buna karşın ECB, 30 milyar avroluk aylık net varlık alımlarının eylül sonundan itibaren 15 milyar avroya indirileceği, yıl sonunda da bitirileceğini bildirdi.
15 HAZİRAN:
- Faiz ve para politikasında değişikliğe gitmeyen BoJ, enflasyon beklentilerini düşürürken, karar metninden "Enflasyonun Nisan 2019'da başlayan mali yılda yüzde 2 hedefine ulaşması bekleniyor" ifadesini çıkardı.
18 HAZİRAN:
- Trump Çin'e 200 milyar dolarlık ek gümrük vergisi direktifi verdi.
20 HAZİRAN:
- Fed Başkanı Jerome Powell, bankanın yaklaşık 10 yıldır kullandığı sözle yönlendirmeye artık eskisi kadar ihtiyaç duyulmadığını, toplantı bildirilerinin, ABD ekonomisinde daha normal bir ortama doğru yol aldıkça kısalacağını söyledi
21 HAZİRAN:
- BoE, faiz ve varlık alım hedefinde değişiklik yapmadı.
24 HAZİRAN:
- Cumhurbaşkanlığı seçimini ilk turda Recep Tayyip Erdoğan yüzde 52,6 ile kazandı.
2018'in ikinci yarısında, korumacı yaklaşımların dünya ekonomilerine yansımaları ve Brexit belirsizliği derinleşirken, Türkiye'de spekülatif kur atakları karşısında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve politika yapıcıların piyasaları destekleyici hamleleri öne çıktı.
ABD Başkanı Donald Trump'ın küresel ekonomiyi etkisi altına alan ticarette korumacı yaklaşımı, finansal piyasalarda ticaret savaşı tedirginliği yaratarak dünya borsalarında sert düşüşleri beraberinde getirdi. Özellikle ikinci yarıda ABD'nin gümrük vergilerini artırması karşısında Çin ve Avrupa'dan misilleme gelmesi, siyasi ilişkilerin yeniden şekillenmesini doğurdu.
Jeopolitik risklerin gündemden düşmediği ikinci yarıda, tahvil faizlerindeki yükseliş, doların küresel çapta değer kazanmaya devam etmesi, gelişmekte olan ülke piyasalarına fon akışının zayıflaması yatırımcıları huzursuz etti.
ABD Merkez Bankası'nın (Fed) ikinci yarıda faiz artırım patikasına devam ettiği görülürken, yıl başında 3 olarak fiyatlanan faiz artırım beklentisi de 4'e çıktı. ABD Başkanı Donald Trump da Fed'in faiz artırımları karşısında eleştirilerde bulunarak, Beyaz Saray'ın 1992'den bu yana Fed'in para politikalarına ilişkin yorum yapmaktan kaçınması geleneğini ihlal etti. Fed'in son toplantısı olan 19 Aralık'ta da faizleri 25 baz puan artırarak yüzde 2,25-2,50 bandına çıkarması ve böylece yılı 4 faiz artırımı ile tamamlaması bekleniyor.
Fed'in faiz artırımlarına devam etmesi karşısında, Brexit ve İtalya'da hükümet krizi ile mücadele eden Avrupa tarafında Avrupa Merkez Bankası (ECB) aksiyon almamayı tercih etti.
DÜNYA BORSALARINDA DERİN KAYIPLAR YAŞANDI
Yılın son döneminde Brexit'e ilişkin haber akışının yoğunlaşması dikkati çekti. İngiltere Başbakanı Theresa May'in ilan ettiği Brexit anlaşması, ülkede 3 bakanın istifası ve May'in liderliği için güven oylamasının yapılacağının bildirilmesi ile gölgelendi. "Anlaşmasız Brexit" tedirginlikleri ile çalkalanan finansal piyasalarda, İngiltere'nin AB'den resmen ayrılması planlanan 29 Mart 2019'a sayılı günler kala konuya ilişkin belirsizlikler sürüyor.
Tüm bu gelişmelerle 2018, dünya borsalarında derin kayıpların yaşandığı bir yıl olarak kayıtlara geçti. Çin'de Şanghay bileşik endeksi yüzde 21'in, Almanya'da DAX 30 endeksi yüzde 16'nın, İngiltere'de FTSE 100 endeksi yüzde 11'in, İtalya'da MIB 30 endeksi yüzde 13'ün ve Japonya'da Nikkei 225 endeksi yüzde 5'in üzerinde kayıpla yılı kapatmaya hazırlanıyor.
ABD'de borsasında ise özellikle teknoloji hisselerinde sert düşüşlerin yaşandığı 2018 yılında, S&P 500 endeksinin yüzde 3 ve Dow Jones endeksinin yüzde 2,5'in üzerinde gerilediği görülüyor. Öte yandan dolar endeksinin, 2018'de 88,253 ile 4 yılın en düşük seviyesini görmesinin ardından, yılı 97'nin üzerinde tamamlamaya hazırlandığı gözleniyor.
TÜRKİYE, SPEKÜLATİF KUR ATAKLARI İLE TOPYEKÜN MÜCADELE ETTİ
Türkiye'de, 24 Haziran seçimlerinin ardından zaferini ilan eden Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın ilk Cumhurbaşkanlığı Kabinesi'ni açıklaması, önemli bir belirsizliği ortadan kaldırdı. Özellikle bakanlık sayısının azaltılması ile bürokrasi tarafında önemli bir engel aşılırken, açıklanan kabine de piyasalar tarafından pozitif karşılandı.
Buna karşın Türkiye ekonomisine yönelik spekülatif ataklar yılın ikinci yarısında hız kazandı. Kredi derecelendirme kuruluşlarının da arka arkaya aldığı "not indirim" kararları, piyasalardaki volatilitenin artmasını beraberinde getirirken, ABD'li din adamı Andrew Craig Brunson davası da ABD ile siyasi ilişkilerde gerilime yol açtı.
Bu gelişmelerle yurt içinde enflasyon yükselirken, TCMB enflasyon beklentisi yılın son Enflasyon Raporu'nda 2018 sonu için yüzde 23,5, 2019 için yüzde 15,2 ve 2020 için yüzde 9,3 olarak belirlendi.
Bu süreçte TCMB, BDDK ve ekonomi yöneticilerinin aldığı tedbirler, Yeni Ekonomi Programı (YEP) ile ülke çapında başlatılan Enflasyonla Topyekün Mücadele Programı piyasalara önemli ölçüde destek verdi ve sürecin hızlı bir şekilde bertaraf edilmesini sağladı. Tedbirler ile ekonomide dengelenme sürecine girilirken, ödemeler dengesi tarafında ekimde 2 milyar 770 milyon dolar cari fazla verildi.
TCMB, yılın ikinci yarısında bir kez daha piyasalara sözlü müdahalede bulunurken, 625 baz puanlık beklentilerin üzerinde faiz artırımı gerçekleştirerek güçlü bir parasal sıkılaştırma kararı aldı. Merkez Bankası böylece, yıl başından bu yana faizlerde 11,25 puanlık artırıma imza atarken, kurlardaki volatiliteyi düşürmek ve spekülatif atakları püskürtmek için de önemli aksiyonlar aldı.
BDDK tarafında özellikle swap sınırlaması ile yurt dışındaki traderların ucuz TL'ye ulaşımını kısıtlanırken, böylece spekülatif kar amacıyla TL satan oyunculara darbe vurdu.
Tüm bu gelişmelerin etkisiyle ağustos ayında 7,2169 ile tarihi zirvesini gören dolar/TL'nin, alınan tedbirlerle yılın son ayında 5,40 sınırında dengelenmesi sağlandı. Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi ise küresel çapta yatırımcı risk algısındaki bozulmanın etkisiyle yılın son günlerinde yüzde 21'in üzerinde kayıpla 90.700 bandına geriledi.
Yılın ikinci yarısında küresel finansal piyasalar açısından öne çıkan olaylar şöyle:
5 TEMMUZ:
- Fed'in haziran ayı toplantısına ilişkin tutanaklar, Fed yetkililerinin ticaret politikalarından kaynaklanan aşağı yönlü risklerin güçlendiğini düşündüğünü gösterdi.
9 TEMMUZ:
- Başkan Erdoğan, yeni Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nin ilk Cumhurbaşkanlığı Kabinesi'ni açıkladı.
- ECB Başkanı Mario Draghi, artan korumacılık tehdidi dahil olmak üzere küresel etkenlerden kaynaklı belirsizliklere işaret etti.
10 TEMMUZ:
- Trump, 200 milyar dolarlık Çin ürününe yüzde 10 ek vergi açıkladı.
11 TEMMUZ:
- Cari işlemler açığı, mayısta 5 milyar 885 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, 12 aylık açık ise 57 milyar 637 milyon dolar oldu.
12 TEMMUZ:
- İngiltere'de hükümet Brexit yol haritasını açıkladı.
13 TEMMUZ:
- Fitch, Türkiye'nin kredi notunu "BB "dan "BB"ye düşürdü, notun görünümünü "negatif" olarak belirledi.
- Fed, ABD Kongresi için yılda iki kez hazırladığı Para Politikası Raporu'nda, kademeli faiz artışlarına devam edileceğinin sinyalini verdi.
18 TEMMUZ:
- AB, Android işletim sisteminde piyasa hakimiyetini kötüye kullandığı gerekçesiyle Google'a 4,3 milyar avro para cezası verdi.
19 TEMMUZ:
- Trump, Fed'in faiz artırımlarını eleştirerek, "(Ekonomi ve borsada) Ne zaman yukarı gitsek faizleri tekrar artırmak istiyorlar. Bu konuda mutlu değilim ancak onlara en iyisini düşündükleri şeyi yapmaları konusunda izin veriyorum." ifadelerini kullandı.
20 TEMMUZ:
- Trump, Fed'i eleştirmeye devam ederek, bankanın faiz artırmasının ekonomiye zarar verdiğini ve ülkenin rekabet üstünlüğünü kaybettiğini söyledi.
24 TEMMUZ:
- TCMB politika faizini, yüzde 17,75'te sabit tuttu.
26 TEMMUZ:
- ECB faizleri değiştirmeyerek politika faizini sıfırda, mevduat faizini yüzde eksi 0,40'ta ve marjinal fonlama faizini yüzde 0,25'te bıraktı.
- Trump, terör örgütleri FETÖ ile PKK adına suç işlediği ve casusluk yaptığı iddiasıyla yargılanmasına devam edilen ABD'li din adamı Andrew Craig Brunson'ın serbest bırakılmaması durumunda Türkiye'ye geniş yaptırımlar başlatacağı tehdidinde bulundu.
- Dışişleri Bakanlığı, Trump'ın bu tehdidine sert tepki vererek, "Türkiye'ye kimse emir veremez ve tehdit edemez" açıklamasını yaptı.
31 TEMMUZ:
- BoJ, faizlerde ve para politikasında değişikliğe gitmezken, enflasyon ve büyüme beklentilerini düşürdü. Banka ayrıca, varlık alımlarının daha esnek uygulanmasına dair bir dizi para politikası ayarlamasına gitti.
- TCMB, yılın üçüncü Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı'nda, enflasyon tahminlerini 2018 için bir önceki rapora göre 5 puan yükselterek yüzde 13,4'e, 2019 için 2,8 puan artırarak yüzde 9,3'e çıkardı.
1 AĞUSTOS:
- ABD Hazine Bakanlığı, Andrew Brunson'ın serbest bırakılmamasını gerekçe göstererek Adalet Bakanı Abdulhamit Gül ile İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'ya yaptırım getirileceğini açıkladı.
- Fed, faiz oranını yüzde 1,75-2,00 aralığında sabit tuttu ancak ticaret gerilimlerinden kaynaklanan risklerin artmasına rağmen kademeli faiz artırımlarına devam edileceğinin sinyalini verdi.
2 AĞUSTOS:
- BoE politika faizini 25 baz puan artırarak yüzde 0,75'e çıkardı, varlık alım hedefini değiştirmeyerek 435 milyar sterlinde bıraktı.
- BDDK, kredi kartı taksit sayısı ve ihtiyaç kredileri vade sınırlarına ilişkin yönetmeliklerde değişiklik yapılmasını içeren taslaklar hazırladı.
6 AĞUSTOS:
- TCMB, rezerv opsiyonu mekanizması kapsamında döviz imkan oranı üst sınırını yüzde 45'ten yüzde 40'a düşürerek, piyasadaki döviz likiditesini yaklaşık 2,2 milyar dolar artırdı
- ABD'nin İran'a yaptırımlarının ilk bölümü başladı.
10 AĞUSTOS:
- Cari işlemler açığı, haziranda 2 milyar 973 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, 12 aylık açık ise 57 milyar 386 milyon dolar oldu
12 AĞUSTOS:
- BDDK Swap sınırlaması ile yurt dışındaki traderların ucuz TL'ye ulaşımını kısıtlarken, böylece spekülatif kar amacıyla TL satan oyunculara ilk darbeyi vurdu.
13 AĞUSTOS:
- Dolar/TL, 7,2169 ile tarihi zirvesini gördü.
- TCMB, "TL likidite yönetimi" ve "döviz likidite yönetimi" başlıkları altında tedbirler aldı. TL zorunlu karşılık oranlarını tüm vade dilimlerinde 250 baz puan indiren banka ayrıca, yabancı para diğer yükümlülükler için 1, 2 ve 3 yıla kadar vadelerde zorunlu karşılık oranlarını 400 baz puan düşürdü.
- Aynı gün repo ihalesi açmayarak fonlama maliyetini yükselten TCMB, bu adımıyla piyasaya faiz artırımı yapabileceğinin ilk sinyalini verdi.
- BDDK, yurt iç bankaların TL verip döviz aldıkları swap ve benzeri işlemler toplamının öz kaynaklarının yüzde 50'sini geçemeyeceğini duyurdu.
15 AĞUSTOS:
- Türkiye, ABD menşeli bazı ürünlerin ithalatında ek mali yükümlülük oranlarının yüzde 100 artırılmasına dair Cumhurbaşkanlığı kararı yayımlandı.
- Katar Türkiye'ye 15 milyar dolar doğrudan yatırım yapacağını açıkladı.
17 AĞUSTOS:
- Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi 84.654,50 puan ile yılın en düşük seviyesini gördü. Türkiye'de 10 yıllık tahvil faizleri yüzde 22,30 ile tarihi rekorunu kırdı.
- S&P Türkiye'nin kredi notunu "BB-"den "B "ya düşürdü, not görünümünü "durağan" olarak belirledi.
- Moody's, takvim dışı değerlendirmede bulunarak, Türkiye'nin kredi notunu "Ba2"den "Ba3"e düşürdü, not görünümünü "negatif" olarak belirledi.
22 AĞUSTOS:
- Fed toplantı tutanakları, ABD'nin ticaret politikalarının ekonomik büyümeye olumsuz etkisinin olabileceğini ortaya koydu.
29 AĞUSTOS:
- TCMB, Bankalararası Para Piyasası'nda gecelik vadedeki işlemler için bankaların borç alabilme limitlerini iki katına çıkararak, bankalara ihtiyaç duydukları likiditeyi sağlama yönünde adım attı.
31 AĞUSTOS:
- TCMB, döviz piyasalarının etkin işleyişine katkı sağlamak amacıyla,
Borsa İstanbul nezdinde faaliyet gösteren Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası'nda da (VİOP) TL uzlaşmalı vadeli döviz alım-satım işlemlerinin yapılabileceğini duyurdu.
- TCMB, TL ve döviz likidite yönetimindeki etkinliğin artırılması amacıyla Merkez Bankası bünyesinde döviz karşılığı TL swap piyasasının açılmasına karar verdi.
3 EYLÜL:
- TCMB, son dönemde enflasyon görünümüne ilişkin gelişmelerin fiyat istikrarı açısından önemli risklere işaret ettiğini, Merkez Bankası'nın gerekli tepkiyi vereceğini, bu çerçevede eylül ayı PPK Toplantısı'nda parasal duruşun yeniden şekillendirileceğini bildirdi ve piyasaya bir kez daha sözlü müdahalede bulundu.
8 EYLÜL:
- BDDK, swap işlemlerine yeni sınır getirerek, işlemler toplamının bankaların en son hesapladıkları yasal öz kaynaklarının yüzde 25'ini geçemeyeceğini duyurdu.
13 EYLÜL:
- TCMB politika faizini, yüzde 17,75'ten yüzde 24'e yükseltirken, TL likidite yönetimi kapsamında gecelik vadede gerçekleştirilen fonlamanın haftalık vadede yapılmasına başlanacağını duyurdu.
- ECB faizleri değiştirmeyerek politika faizini sıfırda, mevduat faizini yüzde eksi 0,40'ta ve marjinal fonlama faizini yüzde 0,25'te bıraktı.
- BoE politika faizini ve varlık alım hedefini değiştirmedi.
14 EYLÜL:
- Cari işlemler açığı, temmuzda 1 milyar 751 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, 12 aylık açık ise 54 milyar 560 milyon dolar oldu.
19 EYLÜL:
- BoJ, faiz ve parasal tabanın yıllık 80 trilyon yen artırılması programında değişikliğe gitmedi.
20 EYLÜL:
- Yeni Ekonomi Programı'nda büyüme hedefleri; 2018 için yüzde 3,8, 2019 için yüzde 2,3, 2020 için yüzde 3,5 ve 2021 için yüzde 5 olarak belirlendi. Bütçe açığının GSYH'ya oranı hedefi 2018 için yüzde 1,9, 2019 için yüzde 1,8, 2020 için yüzde 1,9, 2021 için yüzde 1,7 olması planlanırken, işsizlik oranı hedefleri 2018 için yüzde 11,3, 2019 için yüzde 12,1, 2020 için yüzde 11,9, 2021 için yüzde 10,8 şeklinde belirlendi.
26 EYLÜL:
- Fed faizleri 25 baz puan artırarak yüzde 2,00 - 2,25 aralığına çıkarırken, karar metninden "Fed'in para politikası duruşu destekleyici olmayı sürdürüyor." değerlendirmesinin çıkarılması dikkati çekti. Büyüme öngörülerinin yukarı yönlü revize edilmesi ise yatırımcılar tarafından "şahin" olarak algılanırken, bu durum piyasaları negatif etkiledi.
27 EYLÜL:
- Erişah Arıcan, Borsa İstanbul AŞ Yönetim Kurulu Başkanı oldu.
9 EKİM:
- Enflasyonla Topyekun Mücadele Programı açıklandı.
10 EKİM:
- Trump, New York borsasındaki sert kayıplardan Fed'in faiz artırımlarını sorumlu tutarak, "Fed'in yanlış yaptığını düşünüyorum. Piyasalar çok sıkı. Fed kafayı yedi." dedi. Analistler, hisse senetlerindeki düşüşü, ABD
devlet tahvili faizlerinin son 7 yılın en yüksek seviyelerinde seyretmeye devam etmesine dayandırıyor.
11 EKİM:
- Trump, Fed'i eleştirmeye devam ederek Powell'ı kovmayacağını, sadece hayal kırıklığı yaşadığını söyledi.
12 EKİM:
- ABD'li Rahip Brunson serbest bırakıldı.
16 EKİM:
- Trump, Fed'in kendisi göreve geldiğinden bu yana 6 kez faiz artırdığına işaret ederek, "Faizleri çok hızlı artırıyor. Fed benim için en büyük tehdit." dedi.
17 EKİM:
- Fed, eylül ayı toplantısına ilişkin tutanaklarda, kademeli faiz artırımlarına devam edeceğinin sinyalini verdi.
25 EKİM:
- TCMB politika faizini, yüzde 24'te sabit tuttu
31 EKİM:
- BoJ, faizlerde ve para politikasında değişikliğe gitmezken, enflasyon ve büyüme beklentilerini aşağı yönlü revize etti.
- TCMB tarafından yılın son Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı gerçekleştirildi. Toplantıda Çetinkaya, "Enflasyonun 2018 sonunda yüzde 23,5 olacağı, 2019'da yüzde 15,2’ye ve 2020'de yüzde 9,3'e gerileyeceği tahmin edilmektedir" ifadelerini kullandı.
- Fed, ülkedeki finansal kuruluşlara yönelik sermaye zorunluluğu ve stres testleri gibi regülasyonların gevşetilmesi teklifinde bulundu.
1 KASIM:
- TCMB bünyesinde döviz karşılığı TL swap piyasasında Merkez Bankası taraflı işlemler başladı.
- BoE politika faizini ve varlık alım hedefini değiştirmedi.
5 KASIM:
- ABD'nin İran'a yaptırımlarının 2. adımına resmen başlandı. Türkiye, 2019'a kadar istisna tanınan ülkeler arasında yer aldı.
8 KASIM:
- Fed, Kongre seçimlerinin ardından yapılan ilk toplantısında politika faizini yüzde 2-2,25 aralığında sabit tuttu.
12 KASIM:
- Ödemeler dengesi eylül ayında 1 milyar 830 milyon dolar fazla verirken, 12 aylık cari açık ise 46 milyar 58 milyon dolar oldu.
14 KASIM:
- İngiltere'de Bakanlar Kurulu, ülkenin AB ile vardığı Brexit anlaşmasını onayladı.
15 KASIM:
- İngiltere'de Brexit Bakanı Dominic Raab, Kuzey İrlanda'dan Sorumlu Devlet Bakanı Shailesh Vara ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Esther McVey, Brexit konusunda AB ile varılan anlaşmayı gerekçe göstererek istifa etti.
- İngiltere’de Muhafazakar Parti milletvekili Jacob Rees-Mogg, Başbakan Theresa May hakkında güvensizlik oylaması için başvurdu.
21 KASIM:
- AB, İtalya'nın 2019 bütçe taslağını reddederek, disiplin süreci başlatma kararı aldı.
22 KASIM:
- AB ve İngiltere Brexit'te gelecekteki ilişkileri belirleyecek taslak belge üzerinde anlaştı.
25 KASIM:
- AB Brexit Zirvesi, birlik üyesi 27 ülke liderinin Brexit ayrılık anlaşması ile İngiltere'yle gelecekte inşa edilecek ilişkileri belirleyecek siyasi deklarasyonu onaylamalarının ardından sona erdi.
10 ARALIK:
- Avrupa Adalet Divanı, İngiltere'nin Brexit sürecini tek taraflı olarak iptal edebileceğine hükmetti.
- İngiltere Başbakanı Theresa May, 11 Aralık'ta gerçekleştirilmesi planlanan Brexit Anlaşması'nın parlamentoda oylanmasını erteledi.
11 ARALIK:
- Ödemeler dengesi ekimde 2 milyar 770 milyon dolar fazla verirken, 12 aylık cari açık ise 39 milyar 403 milyon dolar oldu.
12 ARALIK:
- İngiltere'de iktidardaki Muhafazakar Partide Başbakan Theresa May'in liderliği için güven oylaması yapılacağı bildirildi.
13 ARALIK:
- ECB faizleri değiştirmeyerek politika faizini sıfırda, mevduat faizini yüzde eksi 0,40'ta ve marjinal fonlama faizini yüzde 0,25'te bırakırken, aylık net varlık alımlarını yıl sonunda sonlandıracağını bildirdi.
- İngiltere Başbakanı May, lider olduğu Muhafazakar Parti içerisindeki güven oylamasını 117’ye karşı 200 oy ile kazandı. Ancak güvensizlik oyu veren 117 milletvekili, İngiliz siyasetçinin en önemli projesi olan Brexit anlaşması için tehdit oluşturmaya devam ediyor.
